درمان اول :
تغذیه درمانی:
یکی از اصول بهداشت فردی و سلامت بدن را می توان تغذیه درمانی و داشتن تدبیر در غذاها و نوشیدنی ها دانست که در فرهنگ اسلامی از آن با عنوان«اطعمه و اشربه» (خوردنی ها و نوشیدنی ها) یاد شده است و توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
قال مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه:
أَنَّ الْجَسَدَ بِمَنْزِلَةِ الْأَرْضِ الطَّیِّبَةِ الْخَرَابِ إِنْ تُعُوهِدَتْ بِالْعِمَارَةِ وَ السَّقْیِ مِنْ حَیْثُ لَا تَزْدَادُ مِنَ الْمَاءِ فَتَغْرَقَ وَ لَا تُنْقَصُ مِنْهُ فَتَعْطَشَ دَامَتْ عِمَارَتُهَا وَ کَثُرَ رَیْعُهَا وَ زَکَا زَرْعُهَا وَ إِنْ تَغَافَلَتْ عَنْهَا فَسَدَتْ وَ نَبَتَ فِیهَا الْعُشْبُ وَ الْجَسَدُ بِهَذِهِ الْمَنْزِلَةِ وَ التَّدْبِیرِ فِی الْأَغْذِیَةِ وَ الْأَشْرِبَةِ یَصْلُحُ وَ یَصِحُّ وَ تَزْکُو الْعَافِیَةُ فِیهِ وَ انْظُرْ مَا یُوَافِقُکَ وَ مَا یُوَافِقُ مَعِدَتَکَ وَ یَقْوَى عَلَیْهِ بَدَنُکَ وَ یَسْتَمْرِئُهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ، فَقَدِّرْهُ لِنَفْسِکَ وَ اجْعَلْهُ غِذَاکَ.
طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)، النص، ص: 13
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه می فرماید:
بدان که جسد آدمى به منزله زمینى است پاکیزه که چون به آبادانیش مشغول شوى و آبیارى کنى، به طورى که در آبیاریش افراط نکنى تا غرق شود و تفریط نکنى تا از کم آبى تشنه بماند و خشک شود، همیشه آباد خواهد بود و حاصلش فراوان و زراعتش پاکیزه خواهد شد و اگر از آن غفلت بورزى فاسد و خراب گردد و در آن گیاه و سبزه نخواهد روئید.
بدن آدمیزاد هم به منزله همین زمین است و با تدبیر درست در خوردنی ها و نوشیدنی ها، صحیح و صالح می ماند و سلامتى در آن برقرار می گردد.
بنابراین در آنچه موافق و مناسب معده و مزاجت است دقّت کن، در چیزهائى که با معده ات سازگار است و بدنت از آن نیرو میگیرد و ازغذا و نوشیدنی که سالم و خوش هضمش می کند و لذّت می برد، آن را براى خود به میزان درستى تقدیر و برنامه ریزی کن و غذای همیشگی خود قرار بده.
وقال مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه:
اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَمْ یُبِحْ أَکْلًا وَ لَا شُرْباً إِلَّا مَا فِیهِ الْمَنْفَعَةُ وَ الصَّلَاحُ وَ لَمْ یُحَرِّمْ إِلَّا مَا فِیهِ الضَّرَرُ وَ التَّلَفُ وَ الْفَسَادُ فَکُلُّ نَافِعٍ مُقَوٍّ لِلْجِسْمِ فِیهِ قُوَّةٌ لِلْبَدَنِ فَهُوَ حَلَالٌ وَ کُلُّ مُضِرٍّ یَذْهَبُ بِالْقُوَّةِ أَوْ قَاتِلٌ، فَحَرَام.
الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص: 254
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج16، ص: 333
و در حدیث دیگری مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه می فرماید:
خداوند تبارک و تعالى هیچ خوردنى و نوشیدنى را حلال نکرده است مگر آن که در آن سود و صلاحى بوده و هیچ خوردنى و نوشیدنى را حرام ننموده، مگر آن که در آ ن زیان و تلف و فسادى بوده است، پس هر چیز سودمندى نیرو بخش جسم، که باعث تقویت بدن است حلال شده است و هر چیزى که قواى جسمانى را از بین ببرد و یا موجب مرگ شود حرام است.
درمان دوم:
گیاه درمانی:
در طب اهل بیت صلوات الله علیهم گیاهان دارویی و نیز استفاده از سایر مواد گیاهی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در مورد گیاه درمانی و کیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری ها بحث مفصلی شده است.
مطابق آموزه های پزشکی ائمه صلوات الله علیهم با استفاده صحیح از روش های گیاه درمانی می توان بسیاری از بیماری ها را درمان کرد.
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه که تدابیری را برای ماهها و فصلهای سال داشته اند متناسب با هر ماه و فصل سال استفاده از غذاها و گیاهان خاص را توصیه نموده اند.
می توانید جهت مطالعه دقیق این موضوع به این کتاب مراجعه نمایید: کتاب طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)؛ از این کتاب چند ترجمه در بازار کتاب وجود دارد.
همچنین در احادیث پزشکی آن حضرت، در مورد خواص بسیاری از گیاهان روایات زیادی به دست ما رسیده است.
به عنوان نمونه :
مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنِ الإمام علی بن موسی الرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: سَمِعْتُ الإمام مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ صلوات الله علیه وَ قَدِ اشْتَکَى فَجَاءَهُ الْمُتَرَفِّعُونَ بِالْأَدْوِیَةِ یَعْنِی الْأَطِبَّاءَ فَجَعَلُوا یَصِفُونَ لَهُ الْعَجَائِبَ.
فَقَالَ صلوات الله علیه: أَیْنَ یَذْهَبُ بِکُمْ، اقْتَصِرُوا عَلَى سَیِّدِ هَذِهِ الْأَدْوِیَةِ الْإِهْلِیلَجِ وَ الرَّازِیَانَجِ وَ السُّکَّرِ فِی اسْتِقْبَالِ الصَّیْفِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ فِی کُلِّ شَهْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ فِی اسْتِقْبَالِ الشِّتَاءِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ کُلَّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ یُجْعَلُ مَوْضِعَ الرَّازِیَانَجِ مَصْطَکَى، فَلَا یَمْرَضُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْت.
طب الأئمة علیهم السلام، ص: 50
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج59، ص: 99
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود:
روزی حضرت امام کاظم صلوات الله علیه مریض شده بودند، پزشکان را نزد حضرت آورده و هر طبیبی نسخه‌ای عجیب (و پیچیده) ارائه کرد.
حضرت فرمودند: شما را به کجا می‌برند؟ (چرا به شرق و غرب می‌روید؟)
به سرور و سید این داروها اکتفا کنید، «هلیله و رازیانه و شکر» سه ماه قبل از تابستان، هر ماه سه بار(ده روز یکبار)
و «هلیله و مصطکی و شکر» سه ماه قبل از زمستان، در هر ماه سه روز(هر ده روز یکبار) هر روزی سه مرتبه(صبح و ظهر و شب)
کسی که از این برنامه استفاده نماید، مریض نمی‌شود مگر به مریضی مرگ. (مگر اجل و مرگ شخصی، مقدر و حتمی شده باشد).
در حدیثی از حضرت امام رضا صلوات الله علیه آمده است:
لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ : اسْتَکْثِرُوا لَنَا مِنَ الْبَاذَنْجَانِ فَإِنَّهُ حَارٌّ فِی وَقْتِ الْبَرْدِ بَارِدٌ فِی وَقْتِ الْحَرِّ مُعْتَدِلٌ فِی الْأَوْقَاتِ کُلِّهَا جَیِّدٌ فِی کُلِّ حَال.
طب الأئمة علیهم السلام، ص: 139
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج16، ص: 429
امام به یکى از پیشکاران خود فرمود : براى ما، بادمجان زیاد تهیه کنید، چرا که در هنگام سرما، گرم و در هنگام گرما، سرد است، در همه اوقات، معتدل و در هر حال، خوب است.
درمان سوّم:
حجامت درمانی:
مطابق آموزه های طبی اهل بیت صلوات الله علیهم، حجامت سومین ستون طب جسمانی است که برای آن خواص اعجاب انگیزی را برشمرده اند.
یکى از مباحثى که در سیره و روش زندگی اهل بیت صلوات الله علیهم از اهمیت خاصی برخوردار بوده و به مناسبت های مختلف مورد تاکید قرار گرفته مسئله حجامت است.
به طور مثال در روایتی آمده است:
عن مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه، قال رسول الله صلوات الله علیه و آله:
« إِنْ یَکُنْ فِی شَیْ ءٍ شِفَاءٌ فَفِی شَرْطَةِ حَجَّامٍ أَوْ شَرْبَةِ عَسَلٍ».
عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص: 35
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه به نقل از حضرت رسول خدا صلوات الله علیه و آله می فرمایند:
اگر در چیزی شفا وجود داشته باشد، در تیغ حجامت کننده یا در شربت عسل است.
درمان چهارم:
فصد درمانی:
فصد، باز کردن منفذی کوچک در دیواره رگ بوسیله نیشتر است که باعث خروج اخلاط فاسد بدن با خروج خون می شود.
فصد درمانی (رگ زدن) همانند حجامت درمانی درارای خواص فراوانی است.
قال مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه:
مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا تُحْرِقَهُ السَّوْدَاءُ فَعَلَیْهِ بِالْقَیْ ءِ وَ فَصْدِ الْعُرُوقِ وَ الِاطِّلَاءِ بِالنُّورَة.
طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)، النص، ص: 42
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه می فرماید: هر کس مى خواهد سودا او را نسوزاند، بر او به باد قى کردن، رگ زدن و نوره کشیدن.
درمان پنجم:
روغن درمانی:
در طب اهلبیت صلوات الله علیهم، روغن های طبیعی از جایگاه ویژه ای برخوردارند و اهل بیت صلوات الله علیهم، برای پیش درمان و درمان، از این روغن ها استفاده می کردند و در احادیث باب های متعددی در مورد انواع روغن و خاصیت های آنها آمده است.
به عنوان نمونه:
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه در باره اهمیت این روش درمانی در تامین نیرو و نشاط بدن می فرماید:
«نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیتُ یطَیبُ النَّکْهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اللَّوْنَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ الْغَضَب».
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 183
روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوشبو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرو می‌نشاند.
درمان ششم:
سنگ درمانی:
در منابع رسیده از اهلبیت صلوات الله علیهم، درباره سنگ شناسی و کیفیت استفاده از سنگ ها بر اساس شناخت طبیعت آنها مباحث زیادی مطرح شده است.
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه در مورد خواص سنگ های مختلف و ویژگی های هر کدام سخن گفته اند، از جمله برای از بین بردن ناراحتی های روحی و بر طرف کردن حزن های درونی، به عنوان مثال:
عن مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه، قال رسول الله صلوات الله علیه و آله:
تَخَتَّمُوا بِالْعَقِیقِ فَإِنَّهُ لَا یُصِیبُ أَحَدَکُمْ غَمٌّ مَا دَامَ ذَلِکَ عَلَیْهِ.
وسائل الشیعة، ج 5، ص: 86
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه به نقل از حضرت رسول خدا صلوات الله علیه و آله می فرمایند:
انگشترى عقیق در دست کنید، زیرا که آن تا در دست کسى باشد غم و اندوه نخواهد دید.
درمان هفتم:
عطر و گل درمانی:
در هیچ مذهبی به اندازه تعالیم اسلام، در مورد عطرهای مختلف نظری ارائه نشده است. محققان دریافته اند عطرها معمولا به طور بسیار ظریف بر محرک های درونی بدن تاثیر می گذارند و موجب درمان می شوند و رایحه گل نه تنها می تواند باعث تقویت حافظه و آرامش شود، بلکه بر نحوه سوخت و ساز بدن، سیستم دفاعى ، افکار و واکنش هاى آگاهانه اثر می گذارند.
عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَن مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه قَالَ:
لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَدَعَ الطِّیبَ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ فَیَوْمٌ وَ یَوْمٌ لَا فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَفِی کُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَا یَدَعُ ذَلِکَ.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 73، ص: 140
آقا و مولای ما حضرت امام علی بن موسی الرضا صلوات الله علیهما فرمود: « برای مرد سزاوار نیست که استفادی هر روزه از بوی خوش را ترک کند پس اگر نتوانست، یک روز در میان و باز اگر نتوانست، در هر جمعه خود را خوشبو سازد و هیچ گاه این عمل را رها نکند».
قال مولانا الإمام علی بن موسی الرّضا صلوات الله علیه: لَا یُؤَخَّرُ شَمُّ النَّرْجِسِ فَإِنَّهُ یَمْنَعُ الزُّکَامَ فِی مُدَّةِ أَیَّامِ الشِّتَاء.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 59، ص: 324
طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)، النص، ص: 38
آقا و مولای ما حضرت امام علی بن موسی الرضا صلوات الله علیهما فرمود:
بوئیدن گل نرگس را در زمستان به تأخیر نیاندازید، زیرا استشمام آن زکام را برطرف مى کند.
درمان هشتم:
رنگ درمانی:
رنگ ها به شیوه های مختلفی بر ذهن و روح و جسم انسان تاثیر می گذارند که تمام این تاثیرات و کیفیت حصول آنها در رنگ درمانی طب جامع اهل بیت صلوات الله علیهم بحث شده است.
در رنگ درمانی اهل بیت صلوات الله علیهم، اعتقاد بر این است که بسیاری از بیماری ها را می توان فقط با استفاده از رنگ، درمان کرد.
البته این درمان باید با مراعات تمام قواعد و اصول رنگ درمانی اهل بیت صلوات الله علیهم انجام شود.
قال مولانا الإمام علی بن موسی الرّضا صلوات الله علیه:
الطِّیبُ نُشْرَةٌ وَ الْعَسَلُ نُشْرَةٌ وَ الرُّکُوبُ نُشْرَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ نُشْرَةٌ.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج 73، ص: 141
درباره تأثیر رنگ سبز بر بدن و ایجاد نشاط و آرامش در روایتی از مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه نقل شده که فرمود:
بوی خوش، عسل، سوارکاری و نگاه به مناظر سرسبز و خرم، باعث نشاط و شادی می‌شود.
